Isparta Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Şükrü Başdeğirmen:

“Sosyoekonomik gelişmişlik endeksi kriterleri yeniden değerlendirilmelidir”

 

Isparta Ticaret ve Sanayi Odası (ITSO) Başkanı Şükrü Başdeğirmen, yeni teşvik sisteminde Isparta’nın hak ettiği yeri alabilmesi için sosyoekonomik gelişmişlik endeksi kriterlerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini söylerek şu açıklamayı yaptı. Yeni teşvik sistemi kademelenmesi, en son 2003 yılında hazırlanan Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksinin (SEGE) güncellenmesi çalışmasına (SEGE-2011) dayanılarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada 2009-2010 verilerine dayanan 61 değişkenli yeni bir SEGE hazırlanmıştır. Değişkenler istihdam, rekabetçi ve yenilikçi kapasite, demografik, eğitim, sağlık, erişilebilirlik, yaşam kalitesi ile mali göstergelerin oluşturduğu 8 gruptan oluşmaktadır. Çalışmanın değişkenleri iktisadi ve sosyal gelişmişlik yönünden denge kuran bir yaklaşımla güncel ve yıllık üretilebilecek göstergelerden seçilmiştir. SEGE-2011 daha önceki endeks çalışmalarında kullanılan yöntemle (temel bileşenler analizi) hazırlanmıştır. SEGE-2011’in sonuçlarına ve sıralamasına göre iller 6 kademede gruplandırılmıştır.

 

2003 SEGE çalışmasına göre Isparta ili 28 inci sırada yer alırken SEGE 2011 çalışmasında 7 basamak ilerleyerek 21 inci sırada bulunmaktadır. Yüksek lisans ve doktora sahibi nüfusun +30 yaş nüfusa oranı, okuryazar nüfus oranı, genel ortaöğretim net okullaşma oranı, mesleki ve teknik liseler net okullaşma oranı gibi eğitim göstergelerinde, Isparta ili Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Ayrıca, Isparta’nın sağlık göstergelerinde de ülke ortalamasının ilerisinde olduğu görülmektedir. Örneğin, yüzbin kişi başına düşen hastane yatak sayısında ülke ortalaması 262 iken, Isparta’da bu rakam 735 olmuştur. Bunun yanında, onbin kişiye düşen hekim, diş hekimi ve eczane sayılarında da Isparta ülke ortalamasının üzerindedir. İşsizlik oranı, işgücüne katılma oranı, çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş arası) toplam nüfus içerisindeki oranı gibi istihdam verilerinde Isparta ülke ortalamasına yakın değerlere sahiptir. Isparta ilinin iktisadi kapasitesini gösteren rekabetçilik ve yenilikçilik göstergelerinde ise Afyon ve Burdur'un ilerisinde bulunmaktadır. Yüzbin kişiye düşen marka ve patent başvuru sayıları ile yüksek lisans ve doktora sahibi nüfusun +30 yaş oranı ve kırsal nüfus başına düşen tarımsal üretim değerlerinde Isparta bu illerin üzerinde değerlere sahiptir. Isparta'nın mali kapasitesinin de Afyon ve Burdur'un üzerinde olduğu görülmektedir. İlin tasarruf mevduatının ülke içerisindeki payı, kişi başına düşen mevduat tutarı ile internet bankacılığını kullanan aktif müşteri sayılarında Isparta önde gelmektedir. Ayrıca, tüm eğitim ve sağlık göstergelerinde Isparta'nın Afyon ve Burdur'dan daha gelişmiş gözükmesi nedeniyle, Isparta bu iki ilden yüksek bir SEGE sıralamasına gözükmekte, dolayısıyla 2.teşvik bölgesinde yer almaktadır. Bu kriterlerin ekonomiyle, imalatla, sanayiyle, ticari hayatla direkt ilgisi bulunmamaktadır.

 

Ancak, sosyoekonomik gelişmişlik endeksi kriterlerinde Hane Başına Telefon Abone Sayısı, Sanayi İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı, Ticaret İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı, Ulaştırma İşkolunda Çalışan Toplam İstihdam Oranı, İnşaat İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı, Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama Oranı, Ücretli Çalışan Kadınların Toplam İstihdama Oranı, İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı, İmalat Sanayi İşyeri Sayısı, İmalat Sanayi Yıllık Çalışanlar Ortalama Sayısı, İmalat Sanayi Kurulu Güç Kapasite Miktarı, Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi, Fert Başına İmalat Sanayi Katma Değeri, Fert Başına Gelir Vergisi, Fert Başına Kurumlar Vergisi, Fert Başına Genel Bütçe Giderleri, Genel Bütçe Gelirlerinin Giderlere Oranı, Gelir ve Kurumlar Vergisinin Türkiye İçindeki Payı, fert başına ihracat oranı ,fert başına yenilenebilir enerji üretimi, fert başına elektrik tüketimi gibi gerçekten imalat sanayimizi, ticaretimizi ve ekonomimizi ilgilendiren kriterler direkt alınırsa Isparta 4.bölge’de yer alacaktır.

 

Isparta 4 kademeli eski teşvik sisteminde 2’nci kademede gelişmiş bölgeler içinde yer almakta, 6 kademeli yeni teşvik sisteminde de 2’nci kademedegelişmiş iller içerisinde bulunmaktadır. Düzey-2 bazlı eski teşvik sisteminde, Antalya, Isparta ve Burdur aynı grupta yer almaktaydı. 2003 yılı çalışmasına göre, Antalya ili 10 uncu, Burdur 31 inci sırada yer aldığından, eski teşvik sisteminde TR61 Düzey 2 bölgesi 2’nci kademede gelişmiş bölgeler arasında değerlendirilmiştir

 

 

 

Sonuç olarak; Isparta bu teşvik sisteminden sosyoekonomik gelişmişlik endeksi kriterlerinden dolayı faydalanamamaktır. Bu sistemle, bir yatırımcının teşvik sisteminden yararlanmak amacıyla Isparta’da yatırım yapmasının hiçbir anlamı yoktur. Hiçbir yatırımcı 3.bölgede yer alan Burdur, 4.bölgede Afyon varken yatırımı artık Isparta’da yapmayacaktır. Ayrıca bu teşviklerin OSB’lerde yapılması durumunda bir alt teşvik bölgesinin geçerli olduğunu düşünürsek durumun ne kadar ciddi olduğu açıktır. Bu nedenle sosyoekonomik gelişmişlik endeksi kriterlerinde yukarıda bahsettiğim gerçekten imalat sanayimizi, ticaretimizi ve ekonomik durumu gösteren kriterlerle değerlendirme yapılırsa Isparta’nın komşu iller de olduğu gibi 4. Bölgede yer alması gerekmektedir.