Kalkınma ekonomisinde kavramlar değişmektedir. Kalkınma ekonomisinin en önemli kavramı olarak kabul edilen “mukayeseli üstünlük” yerini “sürdürülebilir rekabet avantajı”na bırakmıştır. Bu durum, ülkelerin ve bölgelerin rekabet güçlerini sürekli olarak geliştirme ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Yaşanan değişim, ulusal ekonomiler için olduğu kadar yerel/bölgesel ekonomiler için de etkileyici sonuçlar doğurmuştur.

Kalkınma Bakanlığıyla birlikte Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ayrı ayrı da olsa bölgesel gelişme politikaları konusunda çalışmalar yapmaktadırlar. Kümelenme anlayışında da benzer çabalar görülmektedir. Kümelenme anlayışı aynı zamanda son dönemin en popüler kalkınma anlayışıdır. Yeni bölgesel gelişme politikaları kapsamında sürdürülebilir rekabet avantajının sağlanması için yerelin kendine özgü yönleri ön plana çıkarılarak avantajlar daha aktif olarak girişimcilerin hizmetine sunulması amaçlanmaktadır.

Ayrıca, işletmelerin, kamu kurumlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve eğitim kurumlarının işbirliği anlayışı çerçevesinde bir araya gelmesinin önemi net bir şekilde ortaya konması için yeni teşvik politikaları da gündeme getirilmiştir.

Ülkemizde kamu politikalarında kümelenme kavramının yerine bakıldığında ise 2007-2013 dönemini kapsayan temel politika belgesi olan Dokuzuncu Kalkınma Planında kümelenmelerin desteklenmesi konusu hem rekabet gücünün artırılması hem de bölgesel gelişmenin sağlanması açısından üzerinde durulmuştur.

Dokuzuncu Kalkınma Planında görüldüğü gibi Kümelenme yaklaşımının Türkiye’de nispeten yeni bir politika aracı olarak gelişmesi bu konudaki beklentileri de artırıcı bir etki yaratmaktadır. Bölgesel düzeyde kümelenme ile ilgili ilk uygulamaların başarılı olması bundan sonrakiler için de önemli bir örnek teşkil edecek ve diğer başarılı uygulamaları da devamında getirecektir.

Ancak gelinen aşama itibarıyla kümelenme kavramı Türkiye’de net bir çerçeveye oturtulamamış olup bu konuda yapılan çalışmalar ve verilen destekler birbirinden bağımsız olarak yürütülmektedir. Bu yönden, ülke genelinde yürütülecek bir uygulama öncesinde politika tasarımının iyi yapılması ve karar alıcılara yol gösterilmesi oldukça önemli bir konudur 

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı mevcut işletmelerin rekabet güçlerini artırmak için son dönemde yeni çalışmalar ve düzenlemeler yapmaktadır. Önce kobi’ler için “KOBİ Stratejisi Eylem Planı” yayınlandı. Belge özellikle kobi’lerin gelişmeleri için önemli fırsatlar içermektedir. Eylem planı ile ilgili olarak daha önce bir analiz yapmış ve yayınlamıştık. Eylem planı kadar önemli bir belgede 5 Eylül 2012 tarihli resmi gazetede yayımlanan “Kümelenme Destek Programı Yönetmeliği” dir.

Bu yönetmelik de amaç “Türk sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli iş gücüne sahip, çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümünü hızlandırmak için belirli bir rekabet edebilirlik ve sürdürülebilirlik potansiyeli taşıyan, ulusal düzeyde önemi haiz ve ağırlıklı olarak imalat sanayinde faaliyet gösteren kümelenme teşebbüslerini desteklemektir” denmektedir.

Yönetmelikte kümelenme, bölgesel gelişme politikalarına ait pek çok önemli aracı bir araya getirmesi yönüyle oldukça cazip bir politika aracı olarak görülmektedir. Çünkü bu yaklaşım ile bölgelerin en rekabetçi olduğu alanlara odaklanılarak bölgesel ekonominin temel itici unsurlarının uyum içerisinde değerlendirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.

 Yönetmelikte destek kapsamı “ Bakanlık ve kümelenme birlikteliği tarafından taahhüt edilen destek tutarı sadece kümelenme destek sözleşmesi ekinde bulunan iş planında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için kullanılabilir.” denilmekte ve;

Ana destek alanları şu şekilde belirlenmektedir.

a) Küme koordinasyonu, farkındalığı veya etkinliğini geliştirme,

b) Faktör koşullarını veya piyasalarını geliştirme,

c) Verimlilik,

ç) Yenilik.

 

Yukarıda sayılmış olan söz konusu teşvik veya destekten faydalanabilmek için “Kümelenme Birlikteliği” kurulması gerekmektedir.

Kümelenme birlikteliği, ekonomik coğrafyada yer alan en az bir sanayi odası yoksa ticaret ve sanayi odası ile en az bir üniversite zorunlu olmak üzere belirlenen kurum, kuruluş ve özel hukuk tüzel kişilerinin bir araya gelerek başvuru rehberinde yer alan Kümelenme Birlikteliği Formunu doldurup imzalamaları suretiyle oluşturulan birlikteliği,

Kümelenme birlikteliğinde yer alabilecek kurum, kuruluş ve özel hukuk tüzel kişileri yönetmelikte şu şekilde belirlenmiştir;

İl özel idareleri, Yerel yönetimler, Üniversiteler ve araştırma kurumları, Teknoloji geliştirme bölgeleri, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu çerçevesinde kurulan sanayi odaları ile ticaret ve sanayi odaları, borsaları, Serbest bölgeler,  Organize sanayi bölgeleri, İhracatçı birlikleri, endüstri bölgeleri, Kümelenme birlikteliği ile ilgili dernekler, vakıflar, kooperatifler ve benzeri kuruluş ve teşekküllerden oluşmaktadır.

Bunun yanında, kümelenme birlikteliği ile işbirliği yapmayı taahhüt eden kümenin ana faaliyet alanında en az yirmi firmanın ismi, firma yetkilisinin imzasıyla birlikte Kümelenme Birlikteliği Formu ekinde yer almalıdır.

Kümelenme teşebbüsü; Belirli bir coğrafyada yoğunlaşmış ve birbirleriyle ilgili veya ilişkili sektör veya konularda faaliyet gösteren firmalar ile kurum, kuruluş ve özel hukuk tüzel kişilerinin oluşturduğu kümelenme birlikteliğini fiilen ve hukuken temsil eden tüzel kişiliği ifade etmektedir.

Yönetmelikte belirlenmiş olan desteklerden yararlanmak için önce Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “Kümelenme Destek Programı Başvuru Rehberi” ve ekleri yayınlanacaktır. Yayınlanan duyuruya uygun olarak hazırlanacak olan proje için başvuru “Koordinatör tarafından başvuru rehberinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde, program takviminde belirtilen tarihe kadar, ilgili bütün kalkınma ajansı veya ajanslarından başvuru rehberinde yer alan referans mektubu temin edilerek Bakanlığa yapılacaktır”

Kalkınma Ajansından sadece “Referans Mektubu” temin edilecektir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına yapılan başvurular daha sonra değerlendirme sürecine girmekte ve sürecin sonucunda desteklenmesi uygun görülen başvurular bakanlık internet sitesinde yayınlanmaktadır.

Söz konusu destekten Isparta olarak çok sayıda sektörde oluşturulacak birliktelikle istifade etme imkânı bulunmaktadır. Mobilya, ahşap ürünleri, gıda, hayvancılık, enerji, tarım sektörlerinde “Kümelenme birlikteliği” oluşturulabilir ve ilimizin sahip olduğu kaynaklar ve imkânlar Isparta’nın kalkınmasına daha aktif olarak sunulur.

                         Erdal ERCAN

          SPK Lisanslı Değerleme Uzman

                         erdalercan32@gmail.com